آیا برای آزادی مشروط نیاز به وثیقه است؟
راستش چند وقت پیش یه پروندهای رو دیدم تو شعبه اجرای احکام شیراز، قضیه جالبی بود.
یه مرد از محله معالیآباد بود که سه سال از حکم پنجسالهاش رو پشت سر گذاشته بود و با رفتار خوبش حالا امید داشت آزاد بشه. حرف اصلیش چی بود؟
«آیا برای آزادی مشروط باید وثیقه بذارم؟»
سؤالی که خیلیا دارن، چون مرز بین آزادی با وثیقه و آزادی مشروط هنوز برای مردم گُنگه.
آزادی مشروط یعنی چی دقیقاً؟
آزادی مشروط یه فرصت دوبارهست که قانون به آدمی میده که تو زندان واقعاً تغییر کرده.
طبق مواد ۵۸ تا ۶۰ قانون مجازات اسلامی، اگه محکوم نیمی از مدت حبسشو گذرونده باشه و رفتار اصلاحی خوبی نشون داده باشه، قاضی اجرای احکام میتونه براش دستور آزادی مشروط صادر کنه.
این تصمیم بر پایه اعتماد به اصلاحه، نه بر پایه پول یا وثیقه. پس قانوناً برای آزادی مشروط هیچ وثیقهای لازم نیست.
فرق آزادی مشروط با آزادی با وثیقه چیه؟
خیلیا قاطی میکنن.
آزادی با وثیقه مربوط به قبل از صدور حکم قطعیه؛ وقتی هنوز جرم اثبات نشده و دادگاه برای اطمینان از حضور متهم پول یا سند میخواد.
اما آزادی مشروط مال بعد از صدور حکم قطعیه؛ یعنی قانون پذیرفته فرد اصلاح شده. اینجا دیگه خطر فرار نیست، پس وثیقه معنی نداره.
نکته مهم: گاهی قضات برای احتیاط وثیقه یا ضمانت میگیرن
ولی یه واقعیت رو باید قبول کنیم. در عمل، بعضی قضات برای اطمینان از اینکه زندانی بعد از آزادی قوانین آزادی مشروط رو رعایت میکنه، یه ضمانتنامه یا وثیقه سبک و متناسب درخواست میکنن.
مثلاً میگن یه نفر از خانواده تعهد محضری بده یا یه سند جزئی گرو بذاره.
این کار الزام قانونی نداره و فقط برای احتیاط اجراییه، نه شرط آزادی. یعنی قانون نمیگه باید وثیقه بدی، ولی قاضی گاهی برای تضمین حضور این کار رو انتخاب میکنه.
پروندهای که دیدم از نزدیک
توی همون پرونده، رئیس زندان گزارش داده بود: رفتار عالی، همکاری کامل با مسئولان و حتی آموزش سواد به زندانیای بیسواد.
قاضی اجرای احکام اول گفت: «اگه یه تضمین از خانوادهاش بیاد بد نیست».
من استناد کردم به ماده ۵۸ و رویه دیوان عالی کشور؛ توضیح دادم که آزادی مشروط، وثیقه نمیخواد. اما اگه صرفاً برای اطمینان، مادرش تعهد کتبی بده، مغایرتی با قانون نداره.
قاضی قانع شد و با اون تعهد ساده، حکم آزادی صادر شد. مرد برگشت خونه، بدون یه ریال وثیقه.
جمعبندی حقوقی
خلاصه ماجرا اینه که طبق مواد ۵۸ تا ۶۰ قانون مجازات اسلامی، آزادی مشروط نیازی به وثیقه نداره.
تنها شرطش گذر نصف مدت حبس و حسن رفتار و ندامت واقعیه.
ولی در عمل، برخی قضات برای تضمین رعایت شرایط ممکنه ضمانت اخلاقی یا مالی سبک بگیرن.
این یعنی قانون “نه” میگه، ولی تجربهی دادگاهها “شاید، در حد احتیاط” رو نشون داده.
نتیجه صحبت ما
آزادی مشروط پاداش قانونیه برای آدمی که خودش رو تغییر داده.
اینجا وثیقه مهم نیست، رفتارته که ارزش داره.
و اگه قاضی برای اطمینان از اجرای درست شرایط، ضمانت خواست، بدون اینکه نگرانی مالی پیدا کنی، بدون: اون فقط داره مطمئن میشه عهدت با قانون پابرجا میمونه، نه اینکه پول شرط آزادی بشه.
سؤال ۱
من توی قصرالدشت شیراز یه برادر دارم که به جرم سرقت جزئی محکوم شده و دو سال از حکم سهسالهاش گذشته. میخواستیم براش آزادی مشروط بگیریم، ولی یکی از نگهبانها گفت بدون وثیقه قبول نمیکنن. واقعاً لازمه وثیقه بذاریم؟
پاسخ:
طبق ماده ۵۸ قانون مجازات اسلامی، آزادی مشروط نیازی به وثیقه نداره. شرطش فقط گذشت نصف مجازات و رفتار خوب زندانیه.
با این حال، بعضی قضات برای احتیاط و اطمینان از رعایت تعهدات بعد از آزادی، یه ضمانت ساده یا تعهد کتبی خانوادگی میخوان.
اما این ضمانت فقط جنبهی اجرایی داره، نه مالی؛ پس وثیقه واقعی لازم نیست.
سؤال ۲
برادرم توی خیابون زند شیراز به جرم کلاهبرداری محکوم شده و نصف حبس رو گذرونده. رئیس زندان میگه بدون سند ملکی آزاد نمیشه. این قانونیه؟
پاسخ:
قانون بهصراحت چنین الزامی رو تعیین نکرده.
طبق مواد ۵۸ تا ۶۰ قانون مجازات اسلامی تنها رفتار و اصلاح زندانی ملاکه، نه وثیقه یا سند.
اگرچه گاهی بعضی قضات برای اطمینان از حضور فرد در دورهی آزادی، ضمانت متناسب مثل معرفی ضامن معتبر میگیرن,
شرط سند ملکی کاملاً غیرقانونیه و میشه با دادستان ناظر بر زندان اعتراض کرد.
سؤال ۳
پسرعموم در زندان اصفهان سه سال از پنج سال محکومیتش گذشته. گفتن اگه یه نفر ضامن بیاد زودتر آزادش میکنن. این ضامن همون معنی وثیقه رو داره؟
پاسخ:
نه دقیقاً. ضامن در اینجا فقط تعهد رفتاریه، نه وثیقهٔ مالی.
در آزادی مشروط، قانون نمیگه باید وثیقه بدی؛ فقط باید حسن رفتار و اصلاح خودت رو ثابت کنی.
اما گاهی قاضی برای اطمینان از رعایت شرایط، از خانواده یا ضامن تعهد محضری میگیره.
این یه اقدام احتیاطیه، نه شرط قانونی. آزادی بدون پول یا سند کاملاً ممکنه.
سؤال ۴
من ساکن معالیآبادم و یه پروندهای رو دیدم که زندانی بعد از دو سال درخواست آزادی مشروط داد ولی قاضی گفت باید سند بیار. آیا اشتباه کرده؟
پاسخ:
طبق قانون، بله.
در ماده ۵۸ قانون مجازات اسلامی شرط آزادی مشروط گذر نصف حبس و حسن رفتار زندانیه، نه سند یا پول.
البته بعضی قضات برای اطمینان از اجرای درست تعهدات، از فرد یا خانوادهاش یه ضمانت سبک میخوان.
ولی سند ملکی، شرط قانونی نیست و میشه بهصورت رسمی به اون اعتراض کرد.
سؤال ۵
من از صدرا شیراز هستم. یه دوستم محکوم مالیه و نصف مجازاتش رو گذرونده. خودش میگه اگه پول وثیقه ندی آزادی مشروط بیفایدهست. درست میگه؟
پاسخ:
آزادی مشروط طبق ماده ۵۸ تا ۶۰ قانون مجازات اسلامی فقط به رفتار و ندامت بستگی داره، نه به پول.
اگه گزارش رفتار زندان مثبت باشه، قاضی باید درخواست رو بررسی کنه.
بعضی قضات فقط برای آرامش خاطر یه تعهد ساده از خانواده میگیرن و این ضمانت، وثیقه محسوب نمیشه.
سؤال ۶
من یه مورد در زندان دستغیب شیراز دیدم، قاضی گفت تا ضمانت نباشه آزادی مشروط رو قبول نمیکنم. آیا این برخلاف قانونه؟
پاسخ:
قانون الزام به ضمانت نداره، ولی قاضی اختیار داره پیشبینی کنه اگر فرد بعد از آزادی قوانین رو رعایت نکرد، بتونه کنترلش کنه.
برای همین، بعضی قضات یک تعهد یا ضمانت خفیف میگیرن تا حضور زندانی بعد از آزادی تضمین بشه.
این کار صرفاً احتیاطیه، نه خلاف قانون. آزادی مشروط بدون ضمانت هم ممکنه اگر رفتار زندانی اثباتشده باشه.
سؤال ۷
دوستم در مشهد سه سال از مجازات پنجسالهاش گذشته. قاضی اجرای احکام گفت بدون وثیقه نمیپذیرم. میتونه همچین شرطی بذاره؟
پاسخ:
از نظر قانونی خیر.
ماده ۵۸ هیچ اشارهای به وثیقه نداره و فلسفهی آزادی مشروط اعتماد به اصلاح فرده، نه تضمین مالی.
اما قاضی ممکنه برای اجرای منظم تعهدات، وثیقهی سبک یا ضمانت اخلاقی بخواد.
اگر شرط مالی گذاشته شد، اعتراض کتبی با استناد به قانون مجازات اسلامی لازمه.
سؤال ۸
برادرم در زرقان شیراز محکوم به جعل بوده و الان نصف حبسش تموم شده. میگه آزادی مشروط با وثیقهست. درسته واقعاً؟
پاسخ:
نه، قانون چنین چیزی نمیگه.
آزادی مشروط بعد از سپری شدن نیمی از مجازات و با تأیید حسن رفتار صادر میشه، نه بعد از سپردن وثیقه.
قاضیها فقط در موارد خاص برای احتیاط ممکنه ضمانت یا تعهد خانوادگی بخوان.
پس نداشتن وثیقه مانع آزادی نیست، گزارش مثبت رفتاری مهمتره.
سؤال ۹
پدرم در زندان اصفهان بهخاطر نزاع، دو سال از پنج سال محکومیتش گذشته. گفتن اگر سند بذاریم زودتر آزادی مشروط میدن. یعنی بدون سند امیدی نیست؟
پاسخ:
امید کامل هست.
قانون میگه شرط آزادی مشروط، گذر نصف حبس و اصلاح رفتاره.
ولی در اجرا، برخی قضات برای تضمین رعایت شرایط، ممکنه تعهد محضری یا ضمانت سبک بخوان.
بهتره گزارش رفتار پدر رو از زندان بگیرید و درخواست رسمی بدون وثیقه ثبت کنید.
سؤال ۱۰
من مشاور چند زندانیام و همیشه ازم میپرسن فرق آزادی با وثیقه و آزادی مشروط چیه، و چرا بعضی قاضیها تو هر دو مورد وثیقه میخوان؟
پاسخ:
آزادی با وثیقه مربوط به قبل از صدور حکم قطعیه، برای تضمین حضور متهم در جلسات دادگاهه.
اما آزادی مشروط بعد از گذشت بخشی از مجازات و بر پایه اعتماد به اصلاح فرد صادر میشه.
در حالت دوم قانون نیازی به وثیقه نداره، ولی بعضی قضات برای اطمینان از رعایت مقررات، ضمانت متناسب میگیرن.
پس: در اولی وثیقه الزامیه، در دومی فقط احتیاطیه و اختیاری.
📚 جمعبندی کلی:
بر اساس مواد ۵۸ تا ۶۰ قانون مجازات اسلامی، آزادی مشروط نیازی به وثیقه نداره؛
اما در رویهٔ قضایی، بعضی قضات برای اطمینان از حضور محکوم یا جلوگیری از تخلف، وثیقه یا ضمانتنامهی سبک و متناسب میگیرن — این کار الزام قانونی نداره، ولی عرف احتیاطی قضاته.
نظرات